Afyonkarahisar’da toplu taşıma artık sadece “bir yerden bir yere gitme” meselesi değil.

Artan motorin fiyatları, bakım maliyetleri ve ekonomik dalgalanmalarla birlikte şehir içi ulaşımın maliyeti, özel araç kullanımıyla yarışır hâle geldi. 2025 Temmuz itibarıyla Belediye otobüslerine binen vatandaşlar tam bilet için 22 TL, öğrenci bileti için ise 17 TL ödüyor. Minibüslerde ise bu rakamlar daha da yüksek: Tam bilet 27 TL, öğrenci bileti ise 22 TL olarak uygulanıyor.

Söz konusu rakamlar, özellikle günlük işe gidiş geliş yapan çalışanlar ve eğitim hayatına devam eden öğrenciler için ciddi bir yük. Günde sadece iki kez otobüse binen bir vatandaş ayda yaklaşık 1.320 TL, minibüse binen biri ise 1.620 TL ulaşım harcaması yapıyor. Bu tutar, bir hanede asgari ücretle geçinen birey için geliri yaklaşık %6 ila %7’sine denk geliyor. Ancak ailede birden fazla kişinin işe ya da okula gittiği düşünüldüğünde, ulaşım gideri hane bütçesinin %20’sine kadar çıkabiliyor. Üstelik bazı güzergâhlarda sadece tek bir araçla gitmek mümkün değil; vatandaşlar aktarma yapmak, yani birden fazla toplu taşıma aracı kullanmak zorunda kalıyor. Bu da ulaşım maliyetini katlayarak arttırıyor.

Vatandaşlar, “Ulaşım lüks olmamalı, temel ihtiyaçtır” diyerek, bu yüksek fiyatlara ve artan zorluklara tepkili. Günlük hayatlarında ulaşımın hem ekonomik hem de zaman kaybı olarak yük getirdiğini ifade ediyorlar. Sürücüler ise artan yakıt maliyetleri ve bakım giderleri nedeniyle yaşadıkları sıkıntıyı dile getiriyor; “Ücretler biraz fazla ama artan maliyetler bizi çaresiz bırakıyor” diye yakınıyor. Bu karşılıklı memnuniyetsizlik, ulaşımın ne kadar kırılgan ve zor bir noktada olduğunu ve bu ortak şikayet, sistemin artık sürdürülemez bir hale geldiğini gösteriyor.

Afyonkarahisar, Türkiye’nin büyükşehirleri kadar geniş bir metropol olmasa da, şehir içi ulaşımda yaşanan maliyet artışları vatandaşın yaşam kalitesini zorluyor. Şehirde motorin litre fiyatı yaklaşık 55,61 TL, benzin 53,16 TL seviyelerinde seyrediyor. Ortalama 10 kilometrelik güzergâhta bir otobüs yaklaşık 4 litre motorin yakıyor ve ortalama 25 yolcu taşıyor. Buna göre sadece yakıt maliyeti kişi başı 8-9 TL’ye denk geliyor. Ancak araç bakımı, sürücü maaşı ve diğer giderler eklendiğinde, adil ve sürdürülebilir ulaşım fiyatının 20-22 TL arasında olması beklenir.

Ancak şu önemli gerçek göz ardı edilmemeli: Afyonkarahisar küçük bir şehir ve mesafeler kısa. Bugün birkaç duraklık bir yolculuk için bile yüksek ücretler talep ediliyor. Oysa ulaşımda tek tip, sabit ücret uygulamasından vazgeçilerek; mesafe bazlı, kademeli bir ücretlendirme sistemi hayata geçirilmelidir. Çünkü 2 kilometre yol giden ile 10 kilometre yol gidenin aynı ücreti ödemesi ne kadar adildir? Bu durum, ekonomik adaletin ve vatandaş memnuniyetinin önünde ciddi bir engel teşkil ediyor.

Bu fiyat politikası sürdürülemez; vatandaşlar artan maliyetler nedeniyle özel araç kullanımına yönelebilir ki bu da trafik sıkışıklığı, çevre kirliliği ve sosyal sorunları artırma riskini beraberinde getirir.

Bu noktada yetkililer, ulaşımı sadece yakıt ve araç maliyeti olarak değil; sosyal bir yük ve kamusal bir sorumluluk olarak görmelidir. Ulaşım, lüks değil temel bir insan hakkıdır ve erişilebilir olması sosyal adaletin önemli bir göstergesidir.

Afyonkarahisar için sürdürülebilir, insana ve topluma saygılı, ekonomik ve adil ulaşım politikaları acilen hayata geçirilmelidir. Çünkü ulaşımda kaybeden şehirler, gelecekte çok daha büyük sorunlarla karşılaşacaktır.