Medya03’de Rasime Fedakar’ın hazırlayıp sunduğu ‘Sözün Özü’ programının konuğu AKÜ Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü öğretim üyesi Dr.Talat Koçak oldu. 2025 yılının son günlerinde gerçekleşen programda yeni yıl, yılbaşı, Nardugan konuşuldu.
BABİL TOPLUMU MART AYINDA KUTLUYOR
İlk çağlarda kutlamaların yapıldığını ancak Aralık-Ocak aylarında değil baharın başladığı dönemlerde yapıldığını ifade eden Koçak şunları söyledi: “Antik dönemlerde, ilk çağ toplumlarında da yeni yıl kutlanmış ama hepsinin temel özelliği yeni yıl Aralık-Ocak aylarında kutlanmamış, genelde baharın başladığı dönemlerden itibaren bunun kutlandığını görüyoruz. Babil toplumunda Akitu bayramı. Babiller için yılbaşı demek. İlkbahar ekinoksu yani Mart ayı sonlarına denk gelmekte. Onlar için yen yılı doğanın kendini yenilemesi anlamına gelmekte. Babil dediğimiz bugünkü Mezopotamya coğrafyası, orada da tarım toplumu var. Bundan dolayı Mart ayında bunun kutlandığını görüyoruz. Sembolik bir anlamda temizlenme anlamı da var.”
MISIRLILAR İÇİN YENİ YIL OVALARIN NİL TARAFINDAN SULANDIĞI DÖNEMLERDİR
“Antik Mısır'da da yine bunun kutlandığını görüyoruz.” diyen Koçak tarihi bilgiler ışığında şunları söyledi: “Onlarda da tarım toplumu var. Nil Nehri önemli. Mısır toplum olarak tamamen Nil nehrine bağlı yaşayan bir topluluktu. Yani onlar için yeni yıl denen şey ovaların Nil tarafından sulandığı dönemlerdir. Bu da genelde Temmuz ortasına denk gelirdi.
Romalı tarihçilerde, “Siryüz gökyüzündeki en parlak yıldız 70 gün aradan sonra görünür olunca Mısırlılar yeni yılın geldiğini anlar” demiştir. Mısır halkı yeni yılı ritüelden çok Mardi Gras şenlikleri gibi kutlamışlar.”
ROMA TOPLUMU HARİCİNDE YILBAŞI ESKİ ÇAĞ TOPLUMLARINDA BAHARIN GELİŞİ OLARAK KUTLANMIŞ
Roma toplumu haricindeki bütün ilk çağ toplumlarında baharın gelişi olarak yılbaşının kutlandığını ifade eden Koçak şunları söyledi: “Hititlerde 21 Mart’ı kutladıklarını görüyoruz. Mayalarda da yine 360 günden oluşunun takvimleri var. Bunların da yine yılbaşını kutladığını görüyoruz. Tabii modern zamanlara Roma toplumu bir hayli etki etmiş. Romalılar için yılbaşı ilkbahar ekinoksu dönemi. Ancak Ocak’ın birinci günü yılbaşı tatil anlamına gelirdi. Romalılar için Ocak önemli bir aydı. Ocak tanrı Janusla ile sembolize edilir. Ocak ayı, adına 2 yüzlü bir tanrı olan değişim ve başlangıçlar tanrısı Janustan türetilmiştir. Bu yüzden Romalılar servetini çoğaltmak yani tarihlerini değiştirmek için Ocak’ın birinci gününde yeni yılını kutlamışlar. Christmas bir pagan geleneği olarak Hristiyanlara daha sonraki süreçte geçmiş. Roma’dan daha modern toplumlara daha sonraki süreçlerde geçiyor. Yine Çinlilerde de milattan önce 3 bine kadar dayanan bir gelenek olarak bu yılbaşının kutlandığını görüyoruz. Ama özetlersek Roma toplumu haricindeki bütün ilk çağ toplumlarında eski çağ toplumlarında genelde baharın gelişi yılbaşı olarak karşımıza çıkıyor.”
YILBAŞI TÜRK MEDENİYETİNİ ÇOK İLGİLENDİREN BİR DÖNEM DEĞİL
Yılbaşının Türk medeniyetini çok ilgilendiren bir dönem olmadığını ama kutlamak isteyenin de kutlayabileceğini ifade eden Koçak şunları söyledi: “Noel 25 Aralık Hz.İsa’nın doğum günü olarak kutlanıyor. 1 Ocak’ta yılbaşı. Bunların ikisini ayırmak mı lazım yoksa biz Noel kutlamıyoruz, yılbaşı kutluyoruz diyen bir grup da var. Bizim elimizde din tartan kantar yok. Karşı çıkanlar niye karşı çıkıyor? “Bir kavme benzeyen o kavimdir.” anlayışından dolayı karşı çıkıyor. Bu noktada da kutlayanlarda, “Hayır biz ona kavme benzemiyoruz, çünkü biz Noel kutlamıyoruz” çizgisindeler. Bu noktada insanların özel hayatı. Bizim için göçebe temelli toplumlarda biz kışı sevmeyiz, en tatsız aylardan bir tanesidir Aralık, Ocak, Şubat ayı. Neden? Göçebe toplumlarda mala (hayvanlar) yem çıkaracaksın cepten harcanan bir şeydir. Mart-Nisan ki Nevruz ve akabinde Hıdırellez Türklerde var. Neden var? Bolluktur, bahar ayı şenlikler düzenlenir ve insanların artık yaylaya doğru göç hareketinin başladığı dönemdir. Koyunlar, kuzular, keçiler oğlak verir ve bereket gelir. O bağlamda Türk medeniyetini çok da ilgilendiren bir dönem değil ama kutlamak isteyen kutlayabilir.
NARDUGAN BAYRAMI DİYE BİR ŞEY YOK!
Türklerin yaşadığı hiçbir coğrafyada Nardugan Bayramı diye bayram bulunmadığını söyleyen Koçak şunları söyledi: “Türkiye'de şöyle bir sıkıntı var, meseleyi bilenleri dinlemiyoruz. Bir de bu Türk tarihçilerinin ve halk bilimcilerinin konusudur Nardugan Bayramı. Genel Türk tarihi alanında Ahmet Taşağıl neredeyse gırtlağı patlayacak, ‘Nardugan Türklerde yok’ diyor. Yine Doçent Doktor Hayrettin İhsan Erkoç, bununla ilgili yazıt buldu. Hayrettin hoca da ‘Nardugan’ yok diye yazdı. Bu adamlar bu işin uzmanı. Bunlar yok diyorlar.
Kış baba veya Ayaz ata adıyla sahte bir Türk bilgisi oluşturuldu. Takvim dönüşümü, şenlik ve eğlence anlayışı. Diğer Türk yurtlarında süratle yaygınlaştırmak isteyen Sovyet sosyalist cumhuriyetleri döneminde ortaya atılmış bir iddia. Türklerin yaşadığı hiçbir coğrafyada Nardugan Bayramı diye bayram bulunmamakta. Bu bayram öncelikle Hristiyanlaştırılan Türk topluluklarında gözükmekte. Çarlık Rusya'sında depmoraza paralel bir tip yaratmak suretiyle bu sürece başlandı. Bu toplum mühendisliği ürünü bir durum. Katolik ve Ortodoks hristiyanların noeline öykünerek Sovyetler Birliği döneminde merkezi kültür politikalarıyla şehirdeki karma okullarda bayram öncesi Müslüman Tatar ve kazak öğrencilere de hediyeler vermek suretiyle benimsetilmeye çalışılmıştır. Nardugan Tatar Türkçesine Arapça'dan geçen ateş ve alev anlamındaki nar sözcüğüyle tuğmak yani doğmak fiilinin sıfat fiili almış sözü birleştirilerek yapılmış nar sözcüğü.”
NOEL BABA FİGÜRÜ REKLAMDAN ÇIKTI!
Noel Baba figürünün Coca Cola reklamından çıktığını ifade eden Koçak şunları söyledi:
“Noel kutlamaları; Noel Baba diye tip düşündüğün zaman kırmızı bir kıyafeti olan, kafasında pomponu olan bu bile 1930’lı yıllarda Coca Cola'nın reklam figürü olarak ortaya çıktı. Kırmızı kıyafet coca colanın amblemi kırmızı olduğu için o dönem ki reklam figürü olarak ortaya atıldı. Bu da tuttu, patladı gitti. Noel baba diye bilinen kişi de Demrelidir.”
İSLAM’DA YILBAŞI YOK, KUTLAYAN KUTLAR
İslam dininde yılbaşı kutlamasının olmadığını söyleyen Koçak konuyla ilgili şunları söyledi: “İslam’da yılbaşı kutlaması yok. O yılbaşı kutladı, sen dinden çıktın falan zinhar o çizgide elbette değiliz ama İslamiyet’te böyle bir gelenek yok. Kutlayan kutlar, kimse kimseden daha temiz değil. Dinimizde böyle bir ölçek yok. Kapitalizm bir mal üretecek ve onu satacak. Onun için çeşitli semboller üzerinden gider. Yılbaşı ve 14 Şubat bunlardan bir tanesi. Niye? Ocak-Şubat ayları alışverişin en az olduğu dönem. 14 Şubat’ı kim belirlemiş? Saçma tarih, 1 gün daha beklesen memur maaş alıyor. Orada pazarı hareketlendirmek için yapılmış suni işler bunlar.” dedi.
Programın tamamını aşağıdaki linkten izleyebilirsiniz.