Afyon’un gelecek 20 yılda deprem potansiyeli var

Afyon Kocatepe Üniversitesi tarafından (AKÜ) üniversite ile şehir buluşmaları kapsamında düzenlenen Çarşamba Sabah Toplantılarında “Deprem Gerçeği ve Afyonkarahisar Yapılanlar ve Yapılması Gerekenler” değerlendirildi.
Toplantıda konuşan DUAM Müdür Yardımcısı Prof. Dr. İbrahim Tiryakioğlu ise deprem sonrası meydana gelen ikincil afetlerin önemine değindi. Depremde temel problemin binalar gibi göründüğü ama ikincil afetlerin de önemli olduğunu anlatan Tiryakioğlu, Türkiye’de karşılaşılabilecek ikincil afetler hakkında şunları söyledi: “Depremden sonra müdahalelerin geç olmasının temel sebepleri; o bölgelerde çok büyük heyelanlar olmasıdır. Ana ulaşım ağları kapanıyor. Kahramanmaraş depremlerine zaten ulaşılamamasının sebeplerinden bir grubu da budur. Kayalar düşüyor. Yerleşim yerleri dışında köy alanlarına ulaşım için ana arterlerin bir çoğunda çok büyük heyelanlar meydana gelmiş. Yollar kapanmış. Kepçeler var, yolu açmaya çalışıyorlar ama 11 ilin kapsadığı bir afet söz konusuydu. Kaya düşmelerin dışında deniz depremi meydana gelirse tsunami oluşuyor. Türkiye’nin tektonik oluşumuna baktığımız zaman ana plaka çarpışmalarının olduğu yerdedir. Avrasya Plakası ile Anadolu Plakasının, Avrasya Plakası ile Afrika Plakasının, Arap Plakasıyla Anadolu Plakasının çarpıştığı yerdeyiz. Yer bilimleri açısından dünyadaki birçok araştırmacının merkezinde olan bir yer. Çünkü kıta kıta çarpışmalarının olduğu karasal anlamda çok fazla yer yok. Bütün yabancı araştırmacılar Türkiye’de araştırma yapmaya çalışıyor. Fethiye ve Marmaris tarafında ciddi tsunami tehlikeleri olabilir. Depremler volkanik aktiviteleri tetikleyen aktörler. Türkiye’de her ne kadar son 100 yıl içinde biz volkan aktivitesi görmüyoruz desek de aslında Osmanlı arşivlerine indiğimizde Türkiye’de volkanik patlamaların da olduğunu görüyoruz. 6 Şubat Depremlerinden sonra Hasan Dağında hareketlenmeler oldu. Dağda 5,5-6 santimetrelik ötelemeler meydana geldi. Kahramanmaraş depremlerinde öteleme miktarları karşılıklı olarak baktığımızda 8 metredir. Sonuç olarak ülkemizde volkanları ve tsunamiyi görebiliriz.”
AFYONKARAHİSAR, TÜRKİYE’DE EN FAZLA FAY OLAN 5 İLDEN BİRİ
Afyonkarahisar’da 31 aktif fay hattının olduğunu belirten Tiryakioğlu, “Bunların 28 tanesi diri fay olarak ifade ediliyor. 3’ü ise olası diri fay olarak ifade ediliyordu. Bundan yaklaşık 1-2 ay önce araştırma yaptığımızda buradaki olası diri faylarında aslında 2 tanesinin diri olduğunu ama deprem tekrarlama periyotlarının çok düşük olduğunu ve bu nedenle de yeni güncelleneceğini söylediler. Yani bu kapsamda baktığımızda Afyonkarahisar Türkiye sınırları içerisinde en fazla fay olan 5 ilden bir tanesi” diye konuştu.
Afyonkarahisar’ın  plaka hareketlerinin ana değişim noktalarından bir tanesi olduğunu kaydeden Tiryakioğlu, “Afyonkarahisar’dan itibaren Türkiye Batıya doğru hareket ederken; Afyonkarahisar’ın kuzeydeki noktaları kuzeybatıya, güneybatıdaki noktaları güneybatıya dönüyor. Afyonkarahisar’a bu bakımdan baktığımızda tektonik sınırlarda dirsek noktalardan bir tanesidir. Faylara baktığımızda literatürdeki bilinenlere göre 6,8 büyüklüğünde deprem üretme potansiyeline sahip” ifadelerini kullandı.
180 YILDA DEPREM MEYDANA GELİYOR
Kahramanmaraş depremlerinde tek bir segment kırılmadığını ifade eden Tiryakioğlu, Afyonkarahisar örneğinde şu açıklamayı yaptı: “Kahramanmaraş’taki aynı fay zonu art arda kırılmaya başladı. Bu da depremin oluş süresini çok uzattı. Hissedilen depremin oluş süresi 105 saniye civarındaydı. 105 saniye boyunca o insanlar orada bu sarsıntıyı hissetmişler. Afyonkarahisar’da 6,8 büyüklüğünde tek bir kırılma olursa örneğin Işıklar fayı kırılmaya başladığında takibinde Erkmen fayı kırılır; arkasından Sinanpaşa’ya doğru bir geçiş sağlanırsa buradaki matematiksel ifadeler pek anlam içermez. Çünkü bunlar 7 büyüklüğüne çıkabilir. Afyonkarahisar’da son 30 yılda 2 tane yıkıcı deprem hissettik. 1876 yılında Afyonkarahisar’ı etkileyen depremi düşünürsek 30 kilometre etrafında ne kadar enerji biriktiğinin hesabını yaptık ve şu anda deprem tekrarlama periyodunu bulduk. Faylarda yaklaşık 180 yılda bir bu büyüklükte bir deprem meydana geliyor. Lokasyon veremiyoruz. Bu hangi fayın kırıldığını bilmiyoruz. Geçmişte kırılan fayı bilsek o fay üzerindeki enerji birikimini hesaplıyoruz. 2020 yılında Kahramanmaraş depremleri için yaptığımız hesapta 7,8 büyüklüğünde enerji biriktiğini gördük.”
AFYONKARAHİSAR’IN GELECEK 20 YILDA DEPREM POTANSİYELİ OLDUĞUNU UNUTMAMIZ GEREKİYOR
Afyonkarahisar’da 6,5 büyüklüğünde deprem üretecek bir enerji olduğunu belirten Tiryakioğlu, “Bu rakamlar küçük gibi geliyor ama Afyonkarahisar’da meydana gelen son 30 yıldaki depremlere baktığımızda Dinar’ın 6, Sultandağı ve Çay’ın 6,2 olduğunu ve verilen hasarları düşündüğümüzde bu bölgede de gelecek 20-25 yıl içerisinde bu depremleri görme ihtimalimiz çok yüksek. Artık teknoloji gelişti. Işıklar Fayında paleosismoloji çalışması yapılsa en son ürettiği deprem zamanı bulunsa biz oradaki ürettiği enerjiyi hesaplayabiliyoruz. Fayların hareketlerini milimetrik takip edebiliyoruz. Afyonkarahisar’ın gelecek 20 yılda deprem potansiyeli olduğunu unutmamız gerekiyor” diye konuştu.